Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. quangduc@quangduc.com* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

Con Trâu Đất: Một Biểu Tượng Độc Đáo của Tuệ Trung.

22/04/201320:01(Xem: 6479)
Con Trâu Đất: Một Biểu Tượng Độc Đáo của Tuệ Trung.

Con Trâu Đất
Một Biểu Tượng Độc Đáo của Tuệ Trung

TT. Thích Đức Thắng

---o0o---

Hình ảnh biểu tượng con trâu là một hình ảnh cụ thể sống động, đã từng được đức Phật sử dụng trong những ngày cuối cùng để dạy các đệ tử của Ngài; nhằm canh giữ cái tâm của họ, cũng như canh giữ một con trâu. Đức Phật dạy: "Y như chăn trâu, cầm gậy canh chừng, không để nó buông lung phạm vào lúa mạ của người." (kinh Di giáo). Và cũng từ đó, hình ảnh con trâu được các nhà Đại thừa, và các nhà Thiền tông Trung hoa sử dụng một cách linh động triệt để hơn. Như ngài Mã tổ-Đạo nhất hỏi Thạch củng:

"Ông làm cái gì đây?"

Đáp:

"Chăn trâu."

Lại hỏi:

"Chăn như thế nào?"

Đáp:

"Mỗi khi nó chạy a vào đồng cỏ, thì xỏ muĩ kéo nó lại, thế là người chăn giỏi."

Hoặc như ngài Phước châu-Đại an hỏi ngaì Bách trượng:

"Tôi khát khao muốn hiểu Phật pháp, việc đó như thế nào?"

Bách trượng đáp:

"Hệt như cỡi trâu tìm trâu!"

Hỏi:

"Hiểu rồi như thế nào?"

Đáp:

"Như người cỡi trâu về nhà."

Hỏi:

"Rồi làm sao giữ cho trước sau khế hợp?"

Đáp:

"Như người chăn trâu cầm roi giữ trâu mình, đừng cho phạm vào lúa mạ của người."

Hay, Lặc đàm hỏi Linh thao:

"Trước khi chưa xuất gia ông làm gì?"

Linh Thao đáp:

"Chăn trâu."

Lặc đàm hỏi:

"Chăn như thế nào?"

Linh thao đáp:

"Sáng sớm cỡi đi, chiều tối cỡi về."

Lặc đàm bảo:

"Ông thật ngu si quá cỡ! Nhờ đó mà Linh thao đại ngộ."

Hay, ngài Đại An dạy chúng rằng:

"Đại an ba mươi năm ở Qui sơn, ăn cơm Qui sơn, đại tiểu tiện Qui sơn, mà chẳng học Thiền Qui sơn. Ngày đêm chỉ xem chừng một con trâu nước đen. Nếu nó đi lạc vào trong cỏ mạ, liền nắm mũi kéo lại. Vừa mới xâm phạm đến ruộng lúqa người ta, liền đưa roi ra quất. Thật đáng thương! Trâu bị điều phục lâu ngày trở nên thuần thục, vâng lời người dạy mắn. Giờ đây trâu đen đã hóa thành trâu trắng, sờ sờ rõ ràng trước mặt, trọn ngày đuổi cũng không đi."

Hay, ngài Động sơn hỏi hòa thượng Long sơn:

"Hòa thượng thấy đạo lý gì mà trụ núi này?"

Long Sơn đáp:

"Ta chỉ thấy hai con trâu bùn húc nhau rồi chạy xuống biển. Từ đó đến nay vẫn chưa thấy tin tức gì cả."

Và ngài Bạch vân-Nghĩa đoan hỏi Quách công phụ rằng:

"Trâu thuần chưa?"

Và cứ như thế pháp chăn trâu được nhiều người sử dụng, vừa tự mình chăn vừa dạy kẻ khác chăn. Mãi về sau này người ta mới vẽ thành tranh, và được gọi là: "Thập Mục Ngưu Đồ." Tranh vẽ thập mục ngưu đồ này tuy nhiều, nhưng có thể xếp thành hai loại: Loại theo khuynh hướng Đại thừa, và loại theo khuynh hướng Thiền tông. Loại theo khuynh hướng Đại thừa vẽ lại quá trình công phu tu tập của hành giả. Trước hết phải tự thắng bản năng mình, sau đến tự tri, và cuối cùng đạt đến tự tại; còn khuynh hướng Thiền tông trình bày bước tiến tâm linh theo hình vẽ qua ba giai đoạn: sai tâm bắt tâm-tâm vô tâm-tâm bình thường.

Qua hình ảnh biểu tượng con trâu được trình bày. Từ hình ành biểu tượng một con trâu Aᮠđộ sang hình ảnh biểu tượng một con trâu Trung hoa, chúng ta thấy không có gì sai khác về hình thức cũng như nội dung trong việc "hàng phục tâm mình" mà con trâu là một biểu tượng. Như ở đây về mặt biểu tượng hình thức, chúng cũng có những nét độc đáo xuất hiện qua con trâu bùn của Long sơn. Tuy nhiên chúng không nói đến tiến trình tâm linh, mà chúng chỉ được sử dụng như một nghi án cho một công án. Nhưng từ hình ảnh biểu tượng con trâu đó, khi sang Việt nam trên mặt hình thức, chúng chỉ còn là một con trâu đất, con trâu bùn hay con trâu đá không hơn không kém.

Vào cuối thế kỷ mười ba, người chăn giữ con trâu đầu tiên trong văn học Thiền Việt nam chính là Thượng Sỹ Tuệ trung. Ông đã chăn con trâu chính ông, mà ông đã phát hiện từ Qui Sơn Trung Hoa chòm xóm. Đây, chúng ta hãy theo dõi bài thơ Tuệ Trung viết:

"Ngẫu hướng Qui sơn đắc đệ lân,

Hoang vu cam tác mục ngưu nhân;

Quốc vương đức trạch khoan nh7 hải,

Tùy phận ta ta thủy thản xuân."

Dịch:

"Chợt hướng non qui được thảnh thơi,

Đồng hoang đành vậy giữ trâu chơi;

Nhà vua đức rộng như sông biển,

Tùy phận xuân về nước cỏ tươi."

(Trúc thiên dịch)

Ở đây, chúng tôi không làm cái việc bình thơ như thông tục, mà chúng tôi chỉ làm cái việc theo dõi bước tiến tâm linh con trâu đất của Thượng Sỹ Tuệ trung. Từ khi ông chợt thấy con trâu của Đại An ở Qui Sơn chòm xóm; cũng từ đó ông cam chấp nhận làm kẻ chăn trâu cho chính mình, và biến hình ảnh biểu tượng con trâu ban đầu thành con trâu đất Việt nam. Ông luôn luôn chạy theo nó, cho dù nó ở dưới bất cứ hình thức nào trong cát bụi, ông vẫn một mực là kẻ chăn. Chúng ta hãy theo dõi Thượng Sỹ viết:

"Thiều thiều khoát bộ nhập trần lai,

Hoàng sắc mi đầu đảnh đảnh khai;

Bắc lý ưu du đầu mã phúc,

Đông gia tán đản nhập lư thai.

Kim tiên đả sấn nên ngưu tẩu,

Thiết sách khiên trừu thạch hổ hồi;

Tự đắc nhất triêu phong giải đống,

Bách hoa nhưng cựu lệ xuân đài."

Dịch:

"Vào vòng cát bụi nhịp chân đưa,

Vàng óng đầu mi chớp chớp đùa;

Xóm bắc rong chơi gieo bụng ngựa,

Nhà đông vui bước nhập thai lừa.

Roi vàng đuổi mất trâu bùn chạy,

Gậy sắt lôi về cọp đá thua;

Rồi một ngày mai băng giá hết,

Trăm hoa như cũ rộn xuân xưa."

Trên tay ông có roi vàng luôn luôn sẵn sàng giáng xuống, nếu trâu chạy bậy. Nhưng trâu nào chịu khuất phục, chỉ vì duyên bên ngoài quá hấp dẵn và lôi cuống nó, nên nó luôn luôn chạy bậy vào vùng đất cấm và, roi kia bỗng trở thành bất lực. Không cách nào khác hơn để khuất phục nó, chỉ còn có cách "Xỏ mũi dắt về chẳng nghỉ ngơi"mới có thể khuất phục được nó. Chúng ta theo dõi Thượng Sỹ điều phục con trâu của chính mình:

"Nhất thân độc thủ nhất nê ngưu,

Đằng tỵ khiên lai vị khẳn hưu.

Tương đáo Tào khê đô phóng hạ,

Mang mang thủy cấp đả viên cầu."

Dịch:

"Một mình cố giữ con trâu đất,

Xỏ mũi dắt về chẳng nghỉ ngơi.

Vừa đến Tào khê buông xuống hết,

Mênh mông nước chảy cuống bọt trôi."

Thế là con trâu đất của Thượng Sỹ đã bị Thượng Sỹ điều phục, bằng cách xỏ mũi dắt về. Và cũng từ đó, hai hình ảnh người chăn và trâu đất không còn ngăn cách nữa, đã trở thành một. Chính cái một này nó được thể hiện là hai trong câu: "Tương đáo Tào khê đô phóng hạ."Đây là hình ảnh "Nhân cảnh lưỡng câu đoạt"trong TỨ-LIỆU-GIẢN của ngài Lâm tế. Chính giây phút đô phóng hạ này là giây phút không giữ, mà không giữ thì có gì để buông, do đó không buông. Ở đây, chính thái độ KHÔNG GIỮ KHÔNG BUÔNG này là thái độ TỰ TẠI, cũng là hình ảnh: "Nhân cảnh câu bất đoạt."Đây chính là âm thinh của khúc hát VÔ SINH của Thượng sỹ. Chúng ta hãy theo dõi "Người trâu đều không bị đoạt"trong cuộc sống tự tại của Thượng Sỹ Tuệ trung qua bài thơ:

"Nhất khúc Vô sinh xướng liễu thì,

Đảm hoành tất lật cố hương qui.

Thượng đầu đả quá hồ hà hữu,

Nhất cá nê ngưu nhậm đảo ki (kỵ).

Dịch:

"Khi khúc vô sinh vừa hát xong,

cầm ngang ống sáo về cố hương.

Vượt qua tất cả không chướng ngại,

Tự tại trâu bùn cỡi ngược dong."

Qua hình ảnh biểu tượng con trâu đất của Thượng Sỹ Tuệ trung, đã cho chúng ta thấy bước tiến tâm linh của ông, từ khi mới phát hiện cho đến khi tự tại. Giờ đây chính là giai đoạn Thiền sư thỏng tay vào chợ, sống với đời mà không bị đời lôi kéo, an nhiên tự tại trong "Nhân cảnh câu bất đoạt"thể hiện qua bài ngâm cuồng phóng, và bài ngâm bĩu môi của ông. Vì hai bài ngâm quá dài, nên ở đây chúng tôi chỉ trích bốn câu cuối của mỗi bài cũng đủ nói lên cái tự tại của "Nhân cảnh câu bất đoạt" trong cuộc sống của Thượng Sỹ Tuệ Trung. Đây, chúng ta theo dõi bốn câu cuối của bài ngâm cuồng phóng:

"… Phóng tư đại hề, mạc bả tróc,

Liễu nhất sinh hề, hưu bôn mang.

Thích ngã nguyện hề, đắc ngã sở,

Sinh tử tương bức hề, ư ngã hà phương?"

Dịch:

"… Buông bốn đại chừ, đừng nắm bắt,

Tỉnh một đời chừ, chớ chạy rông.

Thõa nguyện ta chừ, đạt điều ta muốn,

Sống chết bức nhau chừ, làm gì được ta."

Và đây là bốn câu cuối của bài ngâm Bĩu môi:

"… Đáo nhậm ma thì hề, lý sự toàn chương,

Đề trì phóng quá hề, hà tu nghĩ nghĩ.

Thạch ngưu dạ bán nhập hải đông,

Tràng trước san hô nguyệt như thủy.

Dịch:

"… Đến khi nao chừ, lý sự rõ ràng,

Nắm giữ buông xuôi chứ, cần gì lo nghĩ.

Nửa đêm trâu đá vào biển đông,

Khua động san hô ánh trăng như nước."

Chuyện bốn đại chừ đâu còn can hệ chi với tâm trâu đất, và việc sống chết cũng chả làm được gì nó; vì nó giờ đây không còn lệ thuộc vào nhân qủa, cho nó nó sống trong nhân qủa đi chăng nữa. Vậy thì cái việc lý sự rõ ràng kia làm gì có được, trong khi chúng dung thông vô ngại, và việc giữ buông có can hệ gì đến Y. Y cứ như là một con trâu đất tự tại ra vào nào ai giữ được, cần gì phải nửa đêm hay không nửa đêm?

Tóm lại, ai muốn thấy được cái độc đáo trong con trâu đất của Tuệ trung, thì phải tham thấu lọt qua công án này, mới mong thấy được BẢN LAI DIỆN MỤC cuủa chính mình. Thí dụ có người hỏi Tuệ trung:

"Phật là gì?"

Thượng Sỹ đáp:

"Con trâu đất. (công án của Đ.L.)"

Ở đây, nếu ai là người lanh cơ, thì con trâu đất của Thượng Sỹ không còn đất đứng. Cũng có thể có người bị con trâu đất ám ảnh, nghi ngờ, và từ đó tạo ra mối nghi tình. Nếu họ biết cách đẩy mối nghi tình này đến chỗ cùng tột, không sớm thì muộn con trâu đất của Thượng Sỹ cũng bị vỡ tung, và lúc đó mọi người mới thấy được cái độc đáo của con trâu đất. Còn không thì qua mấy trang giấy trên, quí vị sẽ không nhận ra chỗ độc đáo của con trâu đất đâu; vì chúng chỉ là trò chơi của ngôn ngữ, chúng chỉ có khả năng làm mờ mắt thiên hạ mà thôi.


---o0o---

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
13/10/2024(Xem: 296)
Sau đây là một thiền pháp tổng hợp và đơn giản hóa từ Kinh Pháp Cú và nhiều kinh khác, thích nghi cả cho Phật tử và không phải Phật tử. Nơi đây, người tập có thể quán sát và cảm thọ qua các pháp quán: quán như huyễn, quán vô thường, và quán vô ngã. Trong Kinh Pháp Cú, có ba bài kệ, trong ba trường hợp, cho thấy, sau khi mỗi lần Đức Phật nói kệ xong, có 500 vị sư đắc quả A La Hán. Nghĩa là, các vị sư trong kinh đã chứng ngộ, chứng quả và an trú tâm giải thoát ngay trong hiện tại. Trong đó, bài kệ 170 dạy quán các pháp như bọt nước, như cảnh huyễn ảo. Bài kệ 277 dạy quán tất cả hiện tượng hữu vi đều vô thường. Và bài kệ 279 dạy quán tất cả các pháp đều vô ngã. Đó là 3 pháp thiền tập trực tiếp nhất.
06/10/2024(Xem: 692)
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Kính bạch chư tôn đức, Thưa quý Phật Tử và những người bạn mới, Xin mời mọi người đăng kí học lớp Tìm Hiểu Nguồn Gốc Thiền Phật Giáo. Thời gian bắt đầu: ngày 19 tháng 10 năm 2024. Dự kiến học trong 3-4 tháng Thời gian học: 10:00 tối thứ 7 giờ Việt Nam (7:00 sáng thứ 7 giờ Cali) bắt đầu học trong 2 tiếng, 2 tuần học một buổi. Địa điểm: học online (Zoom) Học phí: miễn phí (nhưng người học tự mua giáo trình sách giấy hay sách điện tử hay sách nói, chỉ một cuốn. Mua sách ở link cuối bài đăng này). Giáo trình chính: sách Nguồn Gốc Thiền Phật Giáo, tác giả Alexander Wynne tiến sĩ Phật học Đại học Oxford. Tác phẩm này chính là luận án tiến sĩ của ông.
26/09/2024(Xem: 352)
THIỀN THỰC NGHIỆM CĂN BẢN (New Class) Thích Thiện Trí -Giảng Viên Trường University of the West- Khóa học 8 tuần Khóa học: 6/10 đến ngày 15/12/2024 Chiều CHỦ NHẬT từ 2:30pm- 4:30pm Địa chỉ: Đạo Tràng Kiều Đàm Di 9057 La Crescenta Ave Fountain Valley, CA 92708 Liên lạc Email: thienthucnghiemchanhniem@gmail.com Tel: 714-363-8029 hoặc 626-866-1653 Lưu ý: a) Thiền Sinh đăng ký phải từ 18 tuổi trở lên b) Lớp học bằng tiếng Việt c) Lớp học chỉ nhận từ 10 đến 15 thiền sinh d) Thiền Sinh sẽ nhận tín chỉ (certificate) trực tiếp tại Trường University of the West
26/09/2024(Xem: 371)
Bài này sẽ viết về một chủ đề: cách tu nào đơn giản nhất cho những người có tâm hồn rất mực đơn sơ. Thí dụ, người chưa biết chữ, hoặc những người mới học buổi sáng và quên liền vào buổi chiều, hoặc những người đã từng học thiên kinh vạn quyển nhưng bây giờ bắt đầu lãng trí, thậm chí không còn nhớ tới nửa bài Tâm Kinh. Câu hỏi là, pháp giải thoát có thể truyền dạy như thế nào cho những người không hiểu, hoặc không nhớ tận tường những khái niệm như định, như huệ, như bát nhã, và vân vân.
23/08/2024(Xem: 883)
Nói sơ tâm, là nói về tâm của người mới học, tâm đơn sơ, tâm như hài nhi trẻ nhỏ, tâm rất mực hồn nhiên, chưa có chút gì là chữ nghĩa dày đặc, không chút gì là kiến thức uyên bác. Ngắn gọn, tận cùng của người sống với “sơ tâm” là sống với “tâm không biết,” bởi vì, hễ “có biết” là có quá khứ, có mài giũa, có lộ trình nhân quả, không còn là tâm nguyên sơ, tâm bản nhiên. Cốt tủy Thiền Tông là sống với sơ tâm.
17/08/2024(Xem: 504)
Một đệ tử hỏi một thiền sư: - Bạch thày, tại sao càng muốn tìm chân tâm thì chân tâm lại càng cách xa, tìm không thể được? - Để thày chỉ cho con một ví dụ: Giả sử bên cạnh nhà con có một cô hàng xóm xinh đẹp, bây giờ con muốn biết da mặt cô ta màu gì thì con phải nhìn thẳng vào mặt cô ta, nhưng khổ nỗi khi con nhìn như vậy thì mặt cô ta đỏ lên, con càng nhìn kỹ bao nhiêu thì mặt cô ta lại càng đỏ lên bấy nhiêu, thế là con chẳng có thể biết được da mặt cô ta có màu gì.
12/08/2024(Xem: 708)
Ngày 10/08/2024 vừa qua, các lớp Thiền Thực Nghiệm theo hệ Giáo Dục Cộng Đồng trường University of the West tại Thành Phố Rosemead bang California đã diễn ra Lễ Bế Mạc với nhiều cảm xúc và tươi đẹp cho cả quý Thiền Sinh các lớp và nhiều khách mời. Những khách mời đặc biệt đã đến tham dự trong buổi lễ như: Dr. Minh Hoa Tạ (President of UWest), Rinpoche Tenzin Choephel (Instructor of UWest), Bhante Dhammapetti (Vice President of Mindfulness Meditation Center at Covina-Buddhist Vihara Los Angeles-California), Tiến Sỹ Laura Nguyễn (Tiến Sỹ Tôn Giáo Học tại UWest), Tiến Sỹ Margarett Meloni, Tiến Sỹ Bạch Phẻ (Tâm Thường Định), Thầy Thiện Trí (giảng viên giáo dục cộng đồng trường UWest) và nhiều những thành viên khách mời tham dự khác cũng như gia đình của các thiền sinh tốt nghiệp.
25/07/2024(Xem: 502)
Chúng ta thường nghe nói rằng Thiền Tổ Sư là dạy pháp vô niệm, vô tâm. Cách diễn tả như thế có vẻ như như để làm nổi bật hai ý chỉ khác nhau, rằng Thiền do Như Lai dạy chủ yếu là niệm thân, niệm thọ, niệm tâm, niệm pháp… trong khi Thiền do các vị Tổ Sư Trung Hoa và Việt Nam dạy chủ yếu là vô niệm, vô tâm. Sự thật, Đức Phật trong Tạng Pali đã dạy các pháp vô niệm, vô tâm… nhưng nhiều vị sư đời sau không chú ý, và đôi khi còn ngộ nhận rằng pháp vô niệm, vô tâm là sáng tác của các vị sư Trung Hoa.
28/06/2024(Xem: 1606)
Bố thí và cúng dường là một trong những hạnh đầu tiên để làm cho cõi này tốt đẹp hơn, và là những bước đi đầu tiên của Phật tử trên đường giải thoát. Suốt cuộc đời Đức Phật, ngài đã sống bằng phẩm vật cúng dường. Tương tự, sự phát triển của Phật giáo lan rộng khắp thế giới và được hộ trì cho tới giờ cũng là nhờ phẩm vật cúng dường của đàn na thí chủ. Do vậy, bài này được viết để mời nhau giữ hạnh bố thí và cúng dường.
22/06/2024(Xem: 1358)
Soi sáng thực tại thực ra là tên chúng tôi đặt cho những bài ghi chép tóm tắt các buổi đàm đạo hay tham vấn thiền với Hòa thượng Viên Minh trong giờ uống trà buổi sáng tại khách đường Chùa Bửu Long. Những buổi đàm đạo này đã có từ lâu nhưng chỉ giới hạn trong nội bộ chùa. Về sau một Phật tử đến tham dự buổi trà đàm thấy hay nên muốn được nghe thường xuyên đã sắm cho chùa thiết bị để có thể nghe từ xa qua Skype. Từ đó số người đến trực tiếp nghe thầy nói chuyện hoặc nghe từ xa ngày càng đông nên đã mở thêm qua YouTube theo nhu cầu của Phật tử muốn tham dự.
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Most Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com
http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
quangduc@quangduc.com