Israelis và Palestinians đã Đối mặt với Thời điểm Nguy hiểm nhất Kể từ năm 1948

Israelis và Palestinians đã Đối mặt

với Thời điểm Nguy hiểm nhất Kể từ năm 1948

(Israelis and Palestinians are facing their moment of greatest danger since 1948)

Vẫn còn một cơ hội hoà bình mong manh, nếu những lời khuyên khôn ngoan hơn, chiếm ưu thế và các cường quốc lớn khác can thiệp một liên minh thiện chí.

Những người đưa tang tại lễ chôn cất May Naim, 24 tuổi, vào ngày 11 tháng 10. Cô bị giết gần Kibbutz Re'im, gần hàng rào ngăn cách giữa Dải Gaza với Israel. Ảnh: Francisco Seco/AP

Vừa qua Nhà nước Israel và nhân dân đã trải qua những ngày tồi tệ nhất trong lịch sử. Số thường dân Israel bị tàn sát trong một ngày nhiều hơn tổng số dân thường và binh lính Israel thiệt mạng trong cuộc chiến tranh Sinai năm 1956, cuộc chiến sáu ngày năm 1967 và cộng với cuộc chiến tranh Lebanon lần thứ hai năm 2006. Những câu chuyện và hình ảnh về khu vực bị nhóm vũ trang Hồi giáo người Palestine Hamas chiếm đóng thật kinh hoàng. Nhiều bạn bè và thành viên gia đình của tôi đã phải chịu đựng sự tàn bạo không thể tả xiết. Điều này có nghĩa là người Palestine cũng đang đối mặt với mối nguy hiểm lớn. Quốc gia hùng mạnh nhất Trung Đông đang nhấn chìm trong đau đớn, sợ hãi và giận dữ. Tôi không có đủ kiến thức cũng như thẩm quyền đạo đức để nói về việc nhìn từ góc độ của người Palestine như thế nào. Nhưng trong thời điểm Israel đau đớn nhất, tôi muốn đưa ra lời cảnh báo về mọi việc nhìn từ phía hành lang của Israel.

Chính trị thường hoạt động giống như một thí nghiệm khoa học, được tiến hành trên hàng triệu người với rất ít hạn chế về mặt đạo đức. Bạn thử làm điều gì đó – dù là tăng ngân sách phúc lợi, bầu một Tổng thống theo chủ nghĩa dân tuý hay đưa ra lời đề nghị hoà bình – chứng kiến kết quả và quyết định xem có nên tiếp tục đi theo con đường cụ thể đó hay không; hoặc bạn đảo ngược hướng đi thử cái gì khác. Đây là cách mà cuộc xung đột Israel-Palestine đã diễn ra trong nhiều thập kỷ: bằng phương pháp “Thử và Sai”.

Hiệp ước hòa bình Oslo là một hiệp định giữa Chính phủ Israel và Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO): Hiệp định Oslo I, ký kết tại Washington, DC, năm 1993, đã cho thấy một cơ hội cho hoà bình. Tôi biết rằng theo quan điểm của người Palestine và một số nhà quan sát bên ngoài, những lời đề nghị hoà bình của Israel là chưa đủ lòng tự hào, nhưng đây vẫn là lời đề nghị hào phóng nhất mà Israel từng đưa ra. Trong tiến trình hoà bình đó, Israel đã trao quyền kiểm soát cho một phần Dải Gaza cho Chính quyền Palestine. Kết quả đối với người dân Israel là chiến dịch khủng bố tồi tệ nhất mà cho đến lúc đó họ từng trải qua. Ký ức người dân Israel vẫn còn bị ám ảnh về cuộc sống hàng ngày vào đầu những năm 2000, với xe buýt và nhà hàng bị đánh bom mỗi ngày. Chiến dịch khủng bố đó đã giết chết không chỉ hàng trăm thường dân Israel mà còn cả tiến trình hoà bình và những người dân Israel còn lại. Có lẽ lời đề nghị hoà bình của Israel chưa đủ hào phóng. Nhưng duy nhất có thể khủng bố có phải là phản ứng duy nhất?

Sau thất bại của tiến trình hoà bình, thử nghiệm tiếp theo của Israel ở Gaza là rút quân. Vào những năm 2000, Israel đã đơn phương rút lui toàn bộ khỏi Dải Gaza, dỡ bỏ mọi khu định cư ở đó và quay trở lại đường biên giới được quốc tế công nhận trước năm 1967. Đúng như thế, họ tiếp tục phong toả một phần Dải Gaza và chiếm đóng Bờ Tây. Nhưng việc rút quân khỏi Gaza vẫn là một bước đi rất quan trọng của Israel, và người dân Israel hồi hộp chờ xem kết quả của cuộc thử nghiệm đó sẽ ra sao. Tàn dư của cánh tả Israel hy vọng rằng người Palestine sẽ thực hiện một nỗ lực trung thực để biến Gaza thành một quốc gia thành phố thịnh vượng và hoà bình, một Singapore ở Trung Đông, cho thế giới và cánh hữu của Israel thấy những gì người Palestine có thể khi được trao quyền và cơ hội để tự quản lý.

Chắc chắn, rất khó để xây dựng một Singapore dưới sự phong toả một phần. Nhưng một nỗ lực trung thực vẫn có thể được thực hiện, trong trường hợp đó sẽ có áp lực lớn hơn lên Chính phủ Israel từ cả các cường quốc nước ngoài và công chúng Israel để dỡ bỏ lệnh phong toả khỏi Gaza và đạt được một thoả thuận danh dự về Bờ Tây. Thay vào đó, Hamas tiếp quản Dải Gaza và biến nó thành căn cứ khủng bố, từ  đó các cuộc tấn công liên tục được tiến hành nhằm vào dân thường Israel. Một thí nghiệm khác kết thúc thất bại.

Điều này hoàn toàn làm mất uy tín của tàn dư cánh tả Israel và đưa ông Benjamin Netanyahu cùng các Chính phủ diều dâu của ông lên nắm quyền. ông Benjamin Netanyahu được coi như là một lãnh đạo “diều hâu”, “hiếu chiến”, và “rất sẵn sàng gây chiến tranh với Palestine bất kì lúc nào”, ông đã đi tiên phong trong một thử nghiệm khác. Vì sự chung sống hoà bình đã thất bại, ông đã áp dụng chính sách chung sống bằng bạo lực. Israel và Hamas đấu khẩu hàng tuần và hầu như năm nào cũng có một chiến dịch quân sự lớn, nhưng trong một thập kỷ rưỡi, thường dân Israel có thể tiếp tục sống trong phạm vi vài trăm mét tính từ các căn cứ của Hamas ở phía bên kia hàng rào. Ngay cả những người cuồng nhiệt về đấng cứu thế của Israel cũng tỏ ra không mấy nhiệt tình trong việc tái chiếm Dải Gaza, và ngay cả những người cánh hữu cũng hy vọng rằng trách nhiệm liên quan đến việc cai trị hơn 2 triệu người sẽ dần dần tiết chế Hamas.

Những người đưa tang tại lễ chôn cất May Naim, 24 tuổi,

vào ngày 11 tháng 10. Cô bị giết gần Kibbutz Re'im

Thật vậy, nhiều người thuộc phe cánh hữu Israel coi Hamas là đối tác tốt hơn Chính quyền Palestine. Điều này là do phe diều hâu của Israel muốn tiếp tục kiểm soát Bờ Tây và lo sợ một thoả thuận hoà bình. Dường như Hamas đã mang đến cho Israel quyền lợi tốt nhất trên thế giới: Giải phóng Israel khỏi nhu cầu quản lý Dải Gaza mà không đưa ra bất kỳ đề nghị hoà bình nào có thể làm mất quyền kiểm soát của Israel đối với Bờ Tây. Ngày kinh hoàng của Israel vừa trải qua những tín hiệu kết thúc cuộc thử nghiệm chung sống bạo lực của nhà lãnh đạo diều hâu Benjamin Netanyahu.

Vậy điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Không ai biết chắc chắn, nhưng một số tiếng nói ở Israel đang hướng tới việc tái chiếm Dải Gaza hoặc ném bom phá huỷ thành đống đổ nát. Kết quả của chính sách như thế có thể là cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất mà khu vực từng trải qua kể từ năm 1948. Đặc biệt nếu lực lượng “Đảng của Thượng đế” (Hezbollah), một tổ chức chính trị-vũ trang của người Liban theo đạo Hồi và Palestine ở Bờ Tây tham gia cuộc chiến, số người chết có thể lên tới hàng nghìn người và hàng triệu người khác phải rời bỏ nhà cửa của họ. Ở hai bên hàng rào, có những người cuồng tín tôn giáo tập trung vào những lời hứa thiêng liêng và cuộc chiến năm 1848. Người Palestine mơ ước đảo ngược kết quả của cuộc chiến. Những người Do Thái nhiệt thành như Bộ trưởng Tài chính Israel, Bezalel Smotrich đã cảnh báo ngay cả những công dân Ả Rập của Israel rằng “Bạn vô tình là Thủ tướng đầu tiên của Israel, ông David Ben-Gurion (1886-1973) đã không hoàn thành công việc vào năm 1948 và không đuổi bạn ra ngoài”; Năm 2003 có thể cho phép những kẻ cồng tín ở cả hai bên theo đuổi những tưởng tượng tôn giáo của họ và tái diễn cuộc chiến năm 1948 để trả thù.

Ngay cả khi mọi thứ không đi đến mức cực đoan như thế, cuộc xung đột hiện tại có thể sẽ là chiếc đinh cuối cùng đóng vào quan tài của tiến trình hoà bình giữa Israel và Palestine. Nhiều kibbutzim dọc biên giới Dải Gaza trở thành nạn nhân của bạo lực tàn bạo do các chiến binh Hamas gây ra cuộc xâm lược, nơi đây từng là các Chủ nghĩa công xã, Xã hội chủ nghĩa và là một trong những pháo đài kiên cường nhất của cánh tả Israel. Tôi biết những người ở kibbutzim, sau nhiều năm bị tấn công bằng tên lửa gần như hàng ngày từ thành phố Gaza, vẫn bám lấy hy vọng hoà bình, như thể bám vào một giáo phái tôn giáo. Những kibbutzim này vừa bị xóa sổ, và một số người theo chủ nghĩa hoà bình cuối cùng họ bị sát hại, chôn cất những người thân yê của họ hoặc bị bắt làm con tin ở Gaza. Ví dụ cụ bà Vivian Silver, 74 tuổi, một nhà hoạt động vì hòa bình người Canada gốc Israel và nhà hoạt động vì quyền phụ nữ Kibbutz Be'eri, người trong nhiều năm đã vận chuyển những người dân Gaza ốm yếu đến các bệnh viện của Israel, đã mất tích và có khả năng bị bắt làm con tin ở Gaza.

Chuyện đã xảy ra rồi thì không thể lấy lại được. Người chết không thể sống lại và những tổn thương cá nhân sẽ không bao giờ lành hẳn. Nhưn chúng ta phải mạnh mẽ hơn nữa trong việc ngăn chặn chiến tranh leo thang. Nhiều lực lượng trong khu vực hiện đang được lãnh đạo bởi những kẻ cuồng tín tôn giáo vô trách nhiệm. Do đó, các lực lượng bên ngoài can thiệp để giảm bớt xung đột. Bất cứ ai mong muốn hoà bình phải dứt khoác lên án hành động tàn bạo của Hamas, tổ chức chính trị “Phong trào Kháng chiến Hồi giáo”, gây áp lực buộc Hamas ngay lập tức phải thả vô điều kiện tất cả các con tin, đồng thời giúp ngăn chặn Hezbollah,  “Đảng của Thượng đế”,  một tổ chức chính trị-vũ trang của người Liban theo đạo Hồi và Iran can thiệp. Điều này sẽ mang lại cho người Israel một chút không gian để thở và một tia hy vọng nhỏ bé.

Thứ hai, một liên minh có thiện chí – từ Hoa Kỳ và EU đến Ả Rập Saudi và Chính quyền Palestine – nên chịu trách nhiệm về Dải Gaza khỏi Hamas, xây dựng lại Gaza, đồng thời giải giáp hoàn toàn Hamas và phi quân sự hoá Dải Gaza.

Chỉ có rất ít cơ hội để những bước này được thực hiện. Nhưng sau những nỗi kinh hoàng gần đây, hầu hết người Israel không nghĩ rằng họ có thể sống với điều gì ít hơn thế.

Lip Video

'Bring them back home': families plea for help after Israelis kidnapped by Hamas

https://www.youtube.com/watch?v=DcgN8z5fDm4

Thiền giả Yuval Noah Harari là tác giả của các cuốn sách bán chạy thế giới Sapiens: Lược sử loài người (2014), Homo Deus: Lược sử tương lai (2016) và 21 bài học cho thế kỷ 21 (2018). Các bài viết của ông xoay quanh ý chí tự do, ý thức và trí thông minh.

Tác giả: Thiền giả Yuval Noah Harari

Việt dịch: Thích Vân Phong

Nguồn: The Guardian