Vu Lan và tự tứ - Vài suy nghĩ tản mạn

KhiĐức Phật còn tại thế, Ngài có đặt ra một giới luậtcho hàng tu sĩ là:

- Hằngnăm, trong 3 tháng mưa (mùa hè ở Ấn Độ), chư tăng ni khôngđược phép du hành ra ngoài, mà phải trú tại một tự việnđể tích cực tu học. Nếu có chuyện cần thiết, chỉ đượcphép xuất viện trong thời hạn không quá 6 đêm, rồi phảitrở về chùa.

Đólà nguồn gốc của việc "An cư Kiết hạ".

Theolịch của Ấn Độ, thời gian đó bắt đầu từ ngày 16 tháng6 âm lịch, cho đến ngày rằm tháng 9 âm lịch. Thời gian Ancư Kiết hạ nầy vẫn được chư tăng Nam Tông (Thái, Miên,Miến, Lào, Tích Lan) tôn trọng cho đến ngày nay [ngoại trừvài biệt lệ để du di thời gian an cư này].

Nhưngkhi Phật giáo truyền sang Trung Hoa, theo luật Tứ phần và lịchTàu, ấn định mùa An cư là từ ngày 16 tháng 4 âm lịch (saungày Phật Đản) cho đến ngày 15 tháng 7 âm lịch. Đó làtruyền thống của Bắc Tông (Tàu, Việt, Nhật, Cao Ly).

Đếnngày cuối cùng của mùa An cư, chư Tăng họp lại, kiểm điểmthành quả, và tụng sám hối nếu có phạm lỗi gì đó trong3 tháng Hạ - thể thức lễ Tự Tứ, rồi chia tay, xuất việnđể đi hoằng pháp khắp nơi. Đây là luật chung của chưTăng; Nam Tông (rằm tháng 9) và Bắc Tông (rằm tháng 7) đềucó Lễ Tự Tứ này.

Đólà giới luật về sinh hoạt trong nội bộ Tăng đoàn. Tuy nhiên,trong truyền thống Nam Tông, theo đúng giới luật nguyên thủy,trong vòng 30 ngày sau khi kết thúc An cư -- nghĩa là từ 16 tháng9 đến rằm tháng 10 âm lịch -- hàng cư sĩ tổ chức Lễ DângY Kathina, cúng dường y áo và các vật dụng cần thiết, đểchư Tăng có phương tiện mà đi ra ngoài, phục vụ công táctruyền đạo.

Thếnhưng tại sao lại có Lễ Vu Lan? Đó là dựa theo sự tíchtrong kinh Vu Lan Bồn (phiên âm của chữ Ullambana) trong bộ kinhđiển của Bắc Tông, trong đó Ngài Mục Kiền Liên, đạiđệ tử của Đức Phật, có nhiều thần thông, bay đi tìmmẹ và thấy bà đang ở Địa ngục khổ sở, do kết quảcủa các ác nghiệp của bà. Đức Phật dạy rằng nếu muốncứu giúp bà, phải cầu xin oai lực của tất cả chư Tăngtrong ngày Tự Tứ cùng nhau tụng kinh, hồi hướng phước báuđến cho bà...

Dựatheo sự tích đó, người cư sĩ Bắc Tông thường đến chùavào ngày Tự Tứ - rằm tháng 7 âm lịch, cúng dường, và xinchư Tăng giúp trì tụng, hồi hướng phước báu đến ôngbà cha mẹ, cửu huyền thất tổ của mình, những người thânđă qua đời ... Đó là nguồn gốc của Lễ Vu Lan.

-ooOoo-

Vàođầu thập niên 1960, thầy Thích Nhất Hạnh có du hành sangNhật Bản, và gặp thầy Thích Thiên Ân đang tu học tại đó[thầy Thiên Ân, về sau nầy, sáng lập Phật Học Viện QuốcTế ở Los Angeles, và đã viên tịch]. Khi được thầy ThiênÂn đưa đi tham quan, thầy Nhất Hạnh thấy được phong tụccủa người Nhật vào ngày Bà Mẹ (Mother's Day), họ cài bônghồng trắng cho người đă mất mẹ, bông đỏ cho người màmẹ còn sống. Cho rằng đó là một phong tục tốt, thầy cóý định đem tục lệ đó về Việt Nam, để áp dụng cho ngườiViệt trong dịp Lễ Vu Lan. Thầy viết tập Bông Hồng Cài Áo(1962), về sau được nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ phổ thành bàinhạc.

Ýtưởng đó được vài nhóm Gia đình Phật tử áp dụng tạimột số chùa. Đó là nguồn gốc của nghi thức Bông HồngCho Mẹ trong ngày Vu Lan. Tuy nhiên, dường như nghi thức nầykhông phổ thông ở Việt Nam, trước 1975.

-ooOoo-

Bâygiờ thì ngày rằm tháng 7 được tổ chức rầm rộ như làNgày Của Mẹ, ngày dâng Bông Hồng Cho Mẹ, là mùa Báo Hiếu,v.v..., trong nước cũng như tại hải ngoại. Vì không có thôngtin chính xác, nên tôi không biết rõ những nguyên nhân nàokhác đã làm thay đổi Lễ Vu Lan truyền thống thành nhữngdạng thức như ngày nay.

Dùsao, đó cũng là một điều tốt, để mọi người có dịpđến chùa, để các em trẻ có thêm sinh hoạt thiện lành,để chúng ta có dịp dừng cuộc sống vội vã tất bật mànhìn lại lòng mình, suy tưởng đến công lao và tình thươngcủa bà mẹ hiền yêu quí..

Tuynhiên, chúng ta cũng không nên quên rằng ngày rằm tháng 7 khởinguyên chỉ là ngày Tự Tứ của Tăng đoàn, kết thúc mùaAn cư, theo luật Tứ phần của Bắc Tông.